AI có thể đưa ra cho bạn 10 phương án kế hoạch, 100 insights khách hàng, hay hàng nghìn dòng dữ liệu. Nhưng AI không thể biết phương án nào thực sự hợp với công ty bạn – với cách team đang vận hành, với những thay đổi trong nội bộ thời gian gần đây, hay với tình hình thị trường đang thuận hay đang khó.

Phán đoán ở đây Linh muốn nhắc đến không phải là “cảm tính”, cũng không phải “kinh nghiệm làm lâu thì biết”. Đó là khả năng ghép nhiều mảnh thông tin lại với nhau rồi chọn ra hướng đi phù hợp nhất trong những tình huống mơ hồ hay không thể có đáp án chắc chắn.

Hãy tưởng tượng: AI đề xuất cho bạn 5 chiến lược marketing. Tất cả đều hợp lý. Nhưng chỉ bạn mới biết chiến lược A sẽ khiến một đối tác quan trọng không hài lòng. Chiến lược B thì team không đủ người làm sau đợt giảm tải. Chiến lược C thì sếp bạn chắc chắn sẽ không đồng ý vì không đúng hướng ưu tiên. Và chiến lược D (dù không hoành tráng nhất), lại là lựa chọn khả thi nhất lúc này.

Đó chính là phán đoán: biết cái gì làm được, cái gì nên làm ngay, và cái gì chưa nên triển khai vào thời điểm hiện tại.

(1) Rèn tư duy tầng hai (second-order thinking): Đừng chỉ dừng ở câu hỏi “Nó có hiệu quả không?”. Hãy hỏi tiếp “Tiếp theo sẽ xảy ra gì? Ai bị ảnh hưởng? Nó kéo theo điều gì?”. Hãy luôn tập nhìn thêm 2 - 3 bước phía sau mỗi vấn đề hay quyết định/ hành động.

(2) Xây dựng kho mô hình tư duy đa dạng: Càng nhiều “lăng kính”, bạn càng thấy rõ điều AI không nắm được. Hãy đọc nhiều lĩnh vực khác nhau – tâm lý, hành 

(3) Chủ động bước vào tình huống khó: Tham gia những dự án nhiều ý kiến khác nhau, nhiều kế hoạch thường phải thay đổi liên tục. Những nơi này chính là “phòng tập” để khả năng phán đoán của bạn tăng tốc nhanh nhất.

(4) Tập tách tín hiệu khỏi nhiễu: Khi thông tin quá nhiều, hãy tự hỏi: “Nếu chỉ chọn 3 yếu tố quan trọng nhất để quyết định, đó sẽ là gì?”. Những người giỏi phán đoán luôn biết giữ lại cái chính và bỏ bớt phần gây nhiễu.

Khi bạn đã biết cách đưa ra quyết định đúng trong bối cảnh phức tạp, bước tiếp theo là làm sao truyền đạt quyết định đó theo cách khiến người khác muốn hợp tác.

AI có thể viết email trôi chảy, lịch sự và đúng với cách diễn đạt của bạn. Nhưng AI không biết rằng sếp của bạn thường xuyên phải xử lý quá nhiều việc một lúc, nên chỉ có thể xem nhanh những nội dung thật ngắn gọn và đi thẳng vào ý chính. AI cũng không hiểu rằng có những khách hàng cần bạn nói chuyện vài câu xã giao, hỏi han tình hình một chút rồi họ mới sẵn sàng nghe đề xuất. Hay đồng nghiệp của bạn đang lo lắng vì chuyện gia đình nên cần một câu hỏi thăm trước khi bắt đầu công việc. AI cũng không hiểu ở thời điểm này công ty bạn đang nhạy cảm với rủi ro, nên bất kỳ thông điệp nào cũng cần sự cẩn trọng cao hơn.

Một vài ví dụ như vậy để hiểu là, giao tiếp hiệu quả không chỉ “nói đúng”. Đó là khả năng khiến người khác muốn nghe bạn, hiểu bạn đang muốn gì và sẵn sàng hợp tác hay ít nhất là tiếp tục trò chuyện. Muốn làm được điều đó, bạn cần để ý cách người khác phản ứng: họ quan tâm điều gì nhất, điều gì khiến họ lúng túng, và họ đang chờ bạn giải thích điều gì rõ hơn. Khi hiểu được những tín hiệu này, bạn sẽ biết nên nói thế nào để người nghe cảm thấy thoải mái và sẵn sàng hợp tác.

(1) Vẽ bản đồ người nhận (audience mapping): Trước mỗi cuộc trao đổi quan trọng, hãy tự hỏi: Đối phương sẽ quan tâm điều gì? Họ đang chịu áp lực nào? Họ e ngại điều gì? Khi hiểu đủ sâu, bạn dễ chọn được cách nói phù hợp hơn.

(2) Đặt lại khung ý tưởng (reframing): Một thông điệp có thể được trình bày theo nhiều hướng. Với người quản lý tài chính, hãy tập trung về lợi nhuận. Với lãnh đạo, hãy chú ý về tốc độ cạnh tranh. Với team, hãy nói về cơ hội phát triển. Vẫn là một ý tưởng, nhưng mỗi người nghe sẽ cảm thấy “đúng với mình”.

(3) Lắng nghe chủ động (active listening): Đừng chỉ nghe lời nói. Hãy nghe cả giọng điệu, khoảng ngập ngừng, sự thay đổi trong ánh mắt hay thái độ. Đó thường là nơi bạn có thể nhận thêm nhiều thông tin chưa được nói thành lời.

(4) Điều chỉnh linh hoạt (adaptive messaging): Hãy thử truyền đạt cùng một nội dung theo nhiều phiên bản: ngắn – dài, cảm xúc – lý trí, thẳng thắn – nhẹ nhàng. Khi bạn “chuyển số” mượt mà, bạn có thể nói chuyện hiệu quả với nhiều kiểu người khác nhau.

(5) Quan sát và học hỏi từ người giao tiếp giỏi: Hãy chú ý cách những người đó mở đầu để tạo sự tin tưởng, cách triển khai để giữ nhịp, và cách họ xử lý phản hồi khó. Đây là những bài học thực tế cực kỳ đáng giá – những điều không công cụ hay lý thuyết nào có thể dạy bạn.

Khi bạn đã biết cách đưa ra quyết định đúng và giao tiếp hiệu quả, bước tiếp theo chính là xây dựng những mối quan hệ có thể nâng đỡ bạn đúng lúc.

Khi AI xử lý được phần lớn công việc kỹ thuật, giá trị của con người sẽ nằm ở điều rất khác: Ai đã biết đến bạn, ai sẽ tin tưởng bạn, và ai sẵn sàng nhắc đến tên bạn khi có cơ hội quan trọng? Những dự án lớn, vị trí tốt và cơ hội bứt phá không chỉ đến từ CV đẹp hay kỹ năng chuyên môn xuất sắc mà phần lớn thường đến từ niềm tin đã xây dựng. 

Bạn có thể kết nối hàng nghìn người trên LinkedIn, nhưng con số đó không tự tạo ra sự gắn kết thật. Nó không đủ để ai đó yên tâm giao cho bạn một nhiệm vụ khó, giới thiệu bạn với người quan trọng, hay nghĩ đến bạn đúng lúc bạn cần cơ hội. Những điều đó chỉ hình thành khi bạn hiện diện đúng cách, đúng thời điểm và duy trì được sự tin cậy theo thời gian.

Quan trọng hơn, xây dựng quan hệ chiến lược không phải “quen biết càng nhiều càng tốt”, mà là biết chọn đúng người, ở đúng vị trí, với đúng mức độ thân thiết để mỗi mối quan hệ đều tạo ra giá trị thật sự. 

(1) Chuyển từ “giao tiếp xã giao” sang “trao đổi giá trị”: Đừng chỉ đi sự kiện để bắt tay hay trao danh thiếp. Hãy tự hỏi: “Mình có thể giúp gì cho đối phương?” – một lời chia sẻ thật lòng, một kết nối phù hợp, hay đơn giản là lắng nghe khi họ cần một người trao đổi.

(2) Xây “danh mục quan hệ” có chiến lược: Mạng lưới của bạn nên có ba tầng rõ ràng. Nhóm nòng cốt: vài người bạn tin sâu, có thể chia sẻ và xin lời khuyên. Nhóm liên kết chiến lược: những người ở nhiều vị trí khác nhau có thể mở ra cơ hội mới. Và nhóm kết nối nhẹ: những người quen biết thoải mái nhưng lại giúp bạn chạm tới nhiều mạng lưới khác.

(3) Duy trì tương tác nhỏ nhưng đều: Bạn không cần gặp nhau liên tục ( quá bận để làm điều này 😀). Bạn chỉ cần hiện diện đúng lúc: Một lời chúc mừng cụ thể, một bài viết bạn gửi vì nghĩ họ sẽ quan tâm, hay một bình luận có chiều sâu. Những điều nhỏ này tạo nên sự gắn kết lớn.

(4) Đầu tư vào chiều sâu: Thay vì cố gắng quen 100 người một cách lỏng lẻo, hãy xây 10–15 mối quan hệ thật sự chất lượng. Những mối quan hệ này sẽ mang giá trị gấp nhiều lần, đặc biệt khi bạn bước vào giai đoạn cần sự hỗ trợ để tiến lên nấc thang cao hơn.