Trong bài viết này, bạn sẽ học được 2 từ khoá mới. Hãy viết xuống và tiếp tục nghiên cứu thêm nhé.

Chỉ 5 năm trước, nếu ai đó nói với Linh về việc bỏ bữa sáng có chủ đích, Linh sẽ lắc đầu và nghĩ "không thể nào". Linh lớn lên với niềm tin được bố mẹ nhắc nhở mỗi sáng là "không ăn sáng sẽ đau bao tử". Linh đoán là bạn nào cũng từng được bố mẹ, ông bà nhắc nhở điều này ít nhất một vài lần trong đời đúng không?

Dù vậy, có hàng triệu người đang thực hành nhịn ăn gián đoạn trên khắp thế giới, không giới hạn độ tuổi, công việc, hay quốc tịch. Bản thân Linh cũng đã thử nhiều phương pháp nhịn ăn khác nhau, từ chỉ ăn trong 8 giờ một ngày, giảm xuống 6 giờ, và thậm chí 4 giờ. Kỷ lục của Linh là nhịn ăn trong 36 giờ. Kết quả là mỗi buổi sáng, Linh thấy đầu óc minh mẫn hơn, năng lượng ổn định, và không còn cảm giác buồn ngủ sau bữa trưa.

Điều này khiến Linh phải đặt câu hỏi: phải chăng quan niệm "không ăn sẽ đau bao tử" cần được nhìn nhận lại? Hôm nay, chúng ta hãy cùng tìm hiểu sự thật ít ai biết về dạ dày, về cảm giác đói, và vì sao việc để dạ dày nghỉ ngơi định kỳ lại có thể là chìa khóa cho sức khỏe lâu dài.

Trước tiên, chúng ta hãy tìm hiểu về nguồn gốc của quan niệm “không ăn sẽ đau bao tử” đến từ đâu. Thực tế, quan niệm này không xuất phát từ y học hiện đại, mà từ kinh nghiệm sống của thế hệ trước, trong bối cảnh kinh tế-xã hội rất khác với chúng ta bây giờ.

Thế hệ trước thường tham gia các hoạt động lao động nặng nhọc, như canh tác nông nghiệp, vận chuyển hàng hóa, trong điều kiện dinh dưỡng hạn chế. Trong bối cảnh đó, việc ăn uống đầy đủ trực tiếp liên quan đến khả năng lao động. Nhịn ăn thường dẫn đến suy kiệt thể lực, biểu hiện qua các triệu chứng như chóng mặt, choáng váng do hạ đường huyết sau vài giờ lao động.

Các triệu chứng đau bụng, đầy hơi, buồn nôn thường được gộp chung vào chẩn đoán "đau bao tử", như một thuật ngữ chung dễ hiểu cho nhiều vấn đề tiêu hóa khác nhau. Lời khuyên phổ biến thời đó là: "Bạn cần duy trì chế độ ăn uống đúng giờ, tránh để dạ dày trống rỗng." Theo thời gian, những quan niệm này dần phát triển thành niềm tin tập thể.

Tuy nhiên, mô hình sinh hoạt hiện đại đã thay đổi căn bản. Bây giờ chúng ta chủ yếu làm việc trí óc, ít vận động, tiếp cận thực phẩm dễ dàng, và thường tiêu thụ quá mức nhu cầu. Điều này dẫn đến câu hỏi quan trọng: Liệu dạ dày đang bị tổn thương do thiếu thức ăn, hay do quá tải vì phải ăn liên tục, không được nghỉ ngơi đầy đủ?

Để trả lời câu hỏi trên, chúng ta sẽ đi từ câu hỏi cơ bản nhất. Vì sao nhiều người cho rằng nhịn ăn sẽ gây đau bao tử? Phần lớn xuất phát từ suy nghĩ rằng khi không có thức ăn, axit trong dạ dày sẽ tự ăn mòn chính niêm mạc của nó. Tuy nhiên, điều này không hoàn toàn chính xác nếu nhìn từ góc độ sinh lý học hiện đại.

Dạ dày của con người được thiết kế với hệ thống bảo vệ rất tinh vi. Lớp niêm mạc dạ dày liên tục tiết ra một lớp chất nhầy – gọi là mucus – bao phủ toàn bộ bề mặt, đóng vai trò như một lớp áo giáp ngăn axit tác động trực tiếp vào thành dạ dày.

Trong cuốn “Sinh lý học của hệ tiêu hóa” do Giáo sư Leonard R. Johnson làm chủ biên, axit dạ dày cũng không được tiết ra liên tục mà được điều tiết qua ba giai đoạn chính: giai đoạn cephalic xảy ra khi bạn nhìn, ngửi hoặc nghĩ đến thức ăn; giai đoạn gastric khi thức ăn vào dạ dày; và giai đoạn intestinal khi thức ăn chuyển sang ruột non. Như vậy, nếu không có kích thích từ thức ăn, đặc biệt là trong giai đoạn nhịn ăn, lượng axit tiết ra thường thấp hơn nhiều so với khi ăn uống liên tục.

Ngoài ra, trong thời gian nhịn ăn, cơ thể sản sinh ra hormone ghrelin – tạo cảm giác đói. Nhưng đây không phải dấu hiệu của tổn thương mà là tín hiệu sinh lý bình thường giúp bạn nhận biết khi nào cần nạp năng lượng. Ở người khỏe mạnh, cơ thể có khả năng điều chỉnh lượng axit, tăng tiết chất nhầy và kiểm soát cảm giác đói một cách tự nhiên mà không gây tổn thương cho dạ dày.

Cơ thể con người đã tiến hóa qua hàng triệu năm với những giai đoạn thiếu ăn kéo dài. Trong hoàn cảnh đó, hệ tiêu hóa đã phát triển cơ chế thích nghi để không bị tổn thương khi không có thức ăn. Vì vậy, với người có sức khỏe ổn định và nếu thực hiện đúng cách, nhịn ăn không gây hại cho dạ dày, mà còn cho phép nó được nghỉ ngơi và phục hồi sau thời gian làm việc liên tục. Tuy nhiên, nếu bạn có tiền sử bệnh dạ dày hoặc đang điều trị các vấn đề về tiêu hóa, việc nhịn ăn cần được cân nhắc kỹ và tham khảo ý kiến bác sĩ trước nhé.

Trong cuộc sống hiện đại, chúng ta gần như ăn suốt cả ngày – từ sáng sớm đến tối muộn, không chỉ ba bữa chính mà còn thêm vô số bữa phụ, cà phê, trà sữa, bánh snack. Dạ dày và hệ tiêu hóa vì vậy phải làm việc liên tục, không có thời gian nghỉ ngơi. Về lâu dài, điều này dễ gây ra cảm giác đầy bụng, trào ngược, khó tiêu, hoặc mệt mỏi sau ăn.

Khi bạn nhịn ăn trong một khoảng thời gian cố định – ví dụ 14 đến 16 giờ mỗi ngày, bao gồm cả lúc ngủ – dạ dày có cơ hội “tạm nghỉ” để phục hồi. Lúc này, cơ thể bắt đầu tập trung vào việc sửa chữa và làm sạch. Niêm mạc dạ dày được tái tạo, lượng axit tiết ra được điều chỉnh lại, và gan, tụy, ruột cũng có thời gian để lấy lại trạng thái cân bằng.

Trong lúc không có thức ăn, một cơ chế rất hay diễn ra trong đường ruột – gọi là “làn sóng dọn dẹp” (Migrating Motor Complex). Đây là quá trình co bóp nhẹ nhàng giúp quét sạch vi khuẩn, thức ăn thừa và khí tồn đọng. Nhưng nếu bạn cứ ăn liên tục, cơ chế này không có cơ hội hoạt động, dẫn đến chướng bụng, đầy hơi, tiêu hóa kém.

Ngoài ra, sau khoảng 12 đến 14 giờ không ăn, cơ thể bắt đầu kích hoạt một quá trình gọi là “tự dọn dẹp tế bào” (autophagy). Đây là cơ chế từng được nhà khoa học Yoshinori Ohsumi nghiên cứu và nhận giải Nobel Sinh học năm 2016. Hiểu đơn giản là cơ thể sẽ tìm và phá huỷ những tế bào cũ, hư hỏng, và tái sử dụng phần nào còn có ích. Điều này giúp giảm viêm, tăng sức đề kháng, và hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh từ bên trong.

Nhiều người khi áp dụng nhịn ăn đúng cách còn thấy giảm đầy hơi, ngủ ngon hơn, và ăn ít nhưng hấp thu tốt hơn. Tuy nhiên, nếu bạn đang có bệnh lý về dạ dày như viêm loét, trào ngược, hoặc đang điều trị đặc biệt, hãy hỏi bác sĩ trước khi bắt đầu.

Nếu bạn muốn hiểu thêm, nhịn ăn gián đoạn kích hoạt 3 cơ chế quan trọng nào của cơ thể, bạn có thể đọc bài viết Nhịn Ăn Gián Đoạn Kích Hoạt 3 Cơ Chế Nào?

Nhiều người sợ rằng nhịn ăn sẽ làm đau dạ dày, hoặc khiến cơ thể yếu đi, thiếu năng lượng. Thật ra, nếu bạn bắt đầu từ từ và làm đúng cách, cơ thể sẽ dần quen với nhịp mới và vẫn khỏe mạnh bình thường.

Bạn không cần bắt đầu bằng việc nhịn liền 24 tiếng hay theo một chế độ quá khắt khe. Cách đơn giản nhất là BỎ THÓI QUEN ĂN VẶT giữa các bữa, để dạ dày có thời gian nghỉ. Đây là bước dễ nhất, nhưng cũng có thể là khó nhất, nếu trên bàn bạn lúc nào cũng có một rổ bánh kẹo, snack, sôcôla hấp dẫn. Nếu quyết tâm nhịn ăn gián đoạn thì mình nên dẹp rổ bánh kẹo đó khỏi tầm tay nha.

Sau đó, bạn có thể tập ăn trong một khung giờ cố định mỗi ngày, chẳng hạn từ 8 giờ sáng đến 6 giờ chiều. Khi đã quen, bạn có thể rút ngắn khung giờ ăn lại còn 8 tiếng hoặc ít hơn, tùy vào thể trạng và cảm nhận của mình.

Trong thời gian nhịn, điều quan trọng là vẫn uống đủ nước. Bạn có thể dùng nước lọc thêm chút muối, trà thảo mộc không đường, trà xanh, cà phê đen không đường và không sữa, hoặc nước hầm xương loãng. Những thức uống này có thể giúp bạn cảm thấy dễ chịu hơn trong giai đoạn đầu.