Bạn Có Đang Chọn Đúng Công Việc Cho Mình? (+ Công Thức Thay Đổi)

Vì sao bạn cảm thấy công việc hiện tại không thuộc về mình?

Có thể vì mỗi ngày đi làm với bạn chỉ là một chuỗi nhiệm vụ lặp đi lặp lại, không có chút cảm hứng hay ý nghĩa. Hoặc có thể, bạn giỏi việc mình làm nhưng không cảm thấy kết nối với nó. Bạn từng nghĩ rằng chỉ cần tìm thấy đam mê, công việc sẽ trở nên trọn vẹn - nhưng thực tế lại khác xa những gì bạn mong đợi.

Sự thật là, không có công việc hoàn hảo chờ sẵn để bạn tìm thấy. Những người yêu thích công việc của mình không phải vì sinh ra đã đam mê nó, mà vì bản thân đã trở nên giỏi giang, và tìm thấy ý nghĩa trong quá trình làm việc.

Hãy gạt sang một bên những lời khuyên mơ hồ như "cứ theo đuổi đam mê" hay "hãy suy nghĩ thực tế". Thay vào đó, chúng ta sẽ đi sâu vào phương pháp khoa học về việc khám phá và xây dựng sự nghiệp, nơi bạn không chỉ hài lòng mỗi ngày mà còn thực sự phát triển mạnh mẽ.

1. CÔNG VIỆC ĐÚNG CÓ PHẢI LÀ ĐAM MÊ CỦA BẠN? 

Quan điểm truyền thống về việc "theo đuổi đam mê" vừa truyền cảm hứng, nhưng cũng có thể gây hiểu lầm. Trong cuốn sách "So Good They Can't Ignore You" (Giỏi đến mức không ai có thể phớt lờ bạn) có 2 quan điểm về đam mê Linh thấy rất thú vị, đó là:
(1) Đam mê không phải điểm khởi đầu mà là kết quả.
Đa số chúng ta không sinh ra với niềm đam mê nghề nghiệp cụ thể. Theo khảo sát, chỉ 4% niềm đam mê liên quan đến công việc hoặc giáo dục, trong khi 96% còn lại mô tả các sở thích theo phong cách như thể thao và nghệ thuật. Hơn nữa, nghiên cứu của Giáo sư Amy Wrzesniewski tại Đại học Yale chỉ ra rằng yếu tố mạnh nhất để một người coi công việc là "sứ mệnh" chính là số năm đã làm việc đó. Những người yêu thích công việc của họ thường không bắt đầu bằng niềm đam mê, mà họ dần yêu thích nó nhờ sự thành thạo và thành tựu.
(2) Đam mê được xây dựng chứ không phải có sẵn để theo đuổi.
Các nhà tâm lý học tại Stanford cũng chứng minh rằng niềm tin vào "đam mê cố định" có thể làm suy yếu khả năng phục hồi. Khi tin rằng đam mê là thứ phải được "khám phá" thay vì "phát triển", bạn sẽ dễ từ bỏ khi gặp khó khăn và liên tục nhảy việc trong cuộc tìm kiếm vô vọng. Thay vì tìm kiếm một đam mê bẩm sinh, hãy nhìn nhận đam mê như một điều được xây dựng dần dần thông qua quá trình làm việc và phát triển chuyên môn. Cách tiếp cận này không chỉ thực tế hơn mà còn giúp chúng ta kiên trì hơn khi đối mặt với thử thách.

2. VÙNG THIÊN TÀI - 3 YẾU TỐ CỦA MỘT CÔNG VIỆC KHIẾN BẠN THỎA MÃN

Những sự nghiệp bền vững và mang lại hạnh phúc thường xuất hiện tại giao điểm của ba yếu tố quan trọng: 1) Tài năng, (2) Sở thích và (3) Nhu cầu thị trường.
Khi ba yếu tố này gặp nhau, bạn đã tìm thấy “Vùng Thiên Tài” của mình - nơi công việc không còn cảm giác như gánh nặng mà trở thành biểu hiện tự nhiên của bản thân. 
(1) Tài năng tự nhiên - Điều bạn giỏi một cách bản năng

Tài năng tự nhiên là những hoạt động mà bạn thể hiện khả năng vượt trội ngay cả khi chỉ được đào tạo tối thiểu. Điều thú vị là chúng ta có xu hướng bỏ qua tài năng tự nhiên của mình 😀 Có một nghịch lý là: chúng ta thường coi nhẹ tài năng tự nhiên vì nó đến quá dễ dàng và tự nhủ: "Điều đó có gì đặc biệt đâu” hay "Ai cũng làm được mà."

Nhưng chính điều này làm nên sự đặc biệt của tài năng - điều bạn thực hiện một cách tự nhiên và dễ dàng trong khi người khác phải nỗ lực rất nhiều. Hãy tự hỏi những câu hỏi này:

1/ Bạn xuất sắc trong hoạt động nào ngay từ khi còn nhỏ?

2/ Bạn học điều gì nhanh hơn những người xung quanh?

3/ Người khác thường khen ngợi bạn về điều gì hoặc tìm đến bạn để được giúp đỡ về vấn đề gì?

Khi bạn xác định được những lĩnh vực mà mình có tài năng tự nhiên, bạn đã tìm thấy mảnh ghép đầu tiên của Vùng Thiên Tài - nơi bạn có thể phát huy tối đa tiềm năng với nỗ lực tối thiểu.

(2) Sở thích sâu sắc - Điều cuốn hút bạn

Sở thích sâu sắc là công việc kích thích sự tò mò và tạo động lực bên trong cho bạn. Nhà nghiên cứu Mihaly Csikszentmihalyi đã chỉ ra trong công trình về "trạng thái dòng chảy" (flow) rằng: chúng ta hài lòng nhất khi làm việc ở ranh giới khả năng của mình, thực hiện những nhiệm vụ vừa đủ thách thức nhưng vẫn khả thi. Đây không đơn thuần là những việc "vui vẻ" mà là những hoạt động tạo cảm giác ý nghĩa và thỏa mãn, ngay cả khi chúng đòi hỏi nỗ lực lớn.

Để xác định sở thích sâu sắc của mình, hãy theo dõi mức năng lượng của bạn trong các hoạt động khác nhau trong hai tuần. Ghi chú lại những thời điểm bạn cảm thấy hứng khởi, tập trung cao độ và hoàn toàn đắm chìm vào việc đang làm. Đó chính là những dấu hiệu của sở thích sâu sắc.

  • Những khoảnh khắc đẹp nhất trong cuộc sống của chúng ta không phải là những lúc thụ động, dễ tiếp thu, thư giãn. Những khoảnh khắc đẹp nhất thường xảy ra khi cơ thể hoặc tâm trí của một người được kéo căng đến giới hạn trong nỗ lực tự nguyện để hoàn thành một điều gì đó khó khăn và đáng giá

    - Csikszentmihalyi

(3) Giá trị Thị trường - Điều bạn sẽ được trả tiền

Mảnh ghép cuối cùng của Vùng Thiên Tài là Giá trị Thị trường - việc đảm bảo rằng tài năng và sở thích của bạn tạo ra giá trị mà người khác sẵn sàng trả tiền. Đây là điểm then chốt biến đam mê và tài năng thành thu nhập và tác động. Điều này không có nghĩa là thỏa hiệp đam mê để kiếm tiền, mà là tìm kiếm sự giao thoa giữa những gì bạn yêu thích và những gì giải quyết vấn đề thực sự cho người khác.

Giá trị thị trường hoạt động theo nguyên tắc đơn giản: mọi người trả tiền cho những gì họ cần và muốn. Khi kỹ năng của bạn giải quyết được vấn đề cấp thiết, tạo ra niềm vui, tiết kiệm thời gian, hoặc giảm bớt “nỗi đau” của người khác - đó là khi bạn tạo ra giá trị. Đây không phải về việc "thay đổi thế giới" theo cách hoành tráng, mà là cung cấp giá trị thật sự trong phạm vi ảnh hưởng của bạn.

Có ba cấp độ kết nối giữa công việc và ý nghĩa mà chúng ta đều trải qua trong cuộc đời:

1/ Công việc: Chỉ là phương tiện kiếm sống, không có sự gắn kết sâu sắc

2/ Sự nghiệp: Nơi bạn xây dựng sự tiến bộ và phát triển cá nhân

3/ Sứ mệnh: Tạo ra sự thỏa mãn vì đóng góp được những giá trị lớn hơn

Để xác định giá trị thị trường của mình, hãy phân tích một số câu hỏi: 

1/ Kỹ năng nào của bạn đã từng giúp người khác giải quyết vấn đề cụ thể?

2/ Những công ty/tổ chức nào đang tích cực tuyển dụng người có kỹ năng tương tự như bạn?

3/ Vấn đề nào trong ngành của bạn đang gây khó khăn và tốn kém nhất cho các doanh nghiệp?

4/ Nếu bạn có thể giải quyết một vấn đề cho đồng nghiệp hoặc khách hàng hôm nay, vấn đề gì sẽ khiến họ sẵn sàng trả tiền ngay lập tức?

5/ Những xu hướng mới nào trong lĩnh vực của bạn đang tạo ra nhu cầu về kỹ năng mà bạn có hoặc có thể phát triển?

3. TÌM GIAO ĐIỂM CỦA BẠN VÀ ĐIỀU CHỈNH

Chung quy lại, để xác định công việc thoả mãn trong Vùng Thiên Tài của riêng bạn, hãy thử bài tập ba phần này:

(1) Xác định tài năng tự nhiên: Liệt kê mọi thứ bạn giỏi, từ khả năng kỹ thuật đến kỹ năng mềm như sự đồng cảm hoặc giao tiếp.
(2) Phân tích sở thích: Theo dõi mức năng lượng của bạn trong các hoạt động khác nhau trong hai tuần. Chú ý đặc biệt đến những khoảnh khắc "dòng chảy - flow" - khi thời gian như dừng lại và bạn hoàn toàn đắm chìm trong công việc.
(3) Nghiên cứu thị trường: Xác định những điểm giao giữa kỹ năng bạn thích sử dụng và các "vùng đau" trong thị trường hiện tại. Phỏng vấn 3-5 người trong lĩnh vực mục tiêu để hiểu rõ những vấn đề họ sẵn sàng chi trả để giải quyết.

Cuối cùng, giao điểm của 3 yếu tố này chính là Vùng Thiên Tài trong công việc của bạn. Và điều thú vị là việc tìm kiếm Vùng Thiên Tài không chỉ dành cho những người bắt đầu sự nghiệp. Reid Hoffman, đồng sáng lập LinkedIn, mô tả sự phát triển nghề nghiệp như một "bản beta vĩnh viễn" - nghĩa là luôn học hỏi, cải tiến và phát triển. Dù bạn đang ở đầu hành trình hay đã đi được nửa đường, những khám phá này sẽ chỉ dẫn bạn đến phiên bản tiếp theo thỏa mãn hơn trong sự nghiệp.

Lời kết: Sự Nghiệp - Hành Trình Không Có Điểm Kết Thúc

Vậy đến lúc này, bạn cảm thấy có đang chọn đúng công việc dành cho mình không?

Cuối ngày, đỉnh cao trong sự nghiệp của bạn không phải là một điểm đến cố định mà là một không gian năng động, phát triển liên tục trong suốt cuộc đời. Bằng cách liên tục (1) tinh chỉnh hiểu biết về tài năng tự nhiên, (3) nuôi dưỡng sở thích sâu sắc và (3) tìm cách tạo giá trị cho người khác, bạn tiến dần tới công việc không chỉ để thanh toán hóa đơn mà còn thúc đẩy chính con người bạn.

Hãy nhớ rằng việc tìm ra và làm đúng công việc trong Vùng Thiên Tài không phải là tránh khó khăn mà là tìm ra những thách thức đáng giá để vượt qua - những thách thức khiến bạn trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình.

Có thể quá trình này sẽ mất thời gian, nhưng như nhà thơ Rainer Maria Rilke từng viết: "Hãy kiên nhẫn với tất cả những điều chưa được giải quyết trong trái tim bạn và cố gắng yêu thương chính những câu hỏi."

Viết bởi

Có hơn 24 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính, tiếp thị và vận hành. Những nội dung của Thái Vân Linh cung cấp các công cụ và cảm hứng nhằm giúp các bạn trẻ Việt Nam thăng tiến trong công việc và khám phá trọn vẹn tiềm năng của mình.